اگر از شما بخواهند صنایع دستی شهرهای مختلف را نام ببرید احتمالاً از تهران چیزی به ذهنتان نمی‌رسد و نمی‌دانید که صنایع دستی تهران چیست. بیشتر افراد، تهران را شهری برای زندگی مدرن می‌دانند که جایی برای صنایع دستی و هنری ندارد، اما این‌طور نیست! کلان شهر تهران، از دوران قاجار به عنوان پایتخت ایران شناخته شده است، به همین دلیل در طول تاریخ علاوه بر هنر ساکنان بومی، مهاجران زیادی به آن وارد شده و صنایع دستی مختلفی را به همراه خود به تهران آورده‌اند. از این رو امروزه تهران به شهری با صنایع دستی متنوع تبدیل شده است که هر مسافر ایرانی و خارجی می‌تواند سوغاتی متناسب با سلیقه خود پیدا کند. اگر با صنایع هنری تهران آشنا نیستید تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید، چرا که قصد داریم به سوال صنایع دستی تهران چیست به طور کامل پاسخ دهیم.
تاریخچه صنایع دستی در تهران
تهران به عنوان شهری تاریخی که همواره محل گذر اقوام مختلفی بوده، به همین دلیل آن را می‌توان کلان شهری چند فرهنگی دانست که با آغوشی باز پذیرای مردمانی از سراسر این کشور پهناور است. تهران به عنوان پایتخت ایران، مرکز مهم هنر و فرهنگ این سرزمین به حساب می‌آید، به همین دلیل صنعتگران زیادی این شهر را برای زندگی انتخاب کرده‌اند. تاریخ هنر و صنایع دستی در این شهر به سلسله‌های صفوی، قاجار و پهلوی باز می‌گردد که در ادامه به طور مفصل به شرح آن می‌پردازیم.
- در دوران صفویه، تهران به عنوان مرکز تولید منسوجات، فرش و فلزکاری شناخته می‌شد. عمده افرادی که در این دوره تاریخی در تهران مشاغل مربوط به صنایع دستی را انجام می‌دادند از شهرهای دیگر به آنجا مهاجرت کرده بودند.
- در سلسله قاجار تهران به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد. این دوره با توسعه هنر و فنون در سراسر دنیا مصادف بود، به همین دلیل شاهد گسترش چشمگیر صنایع دستی در این شهر بودیم. از جمله صنایع دستی و هنری که در آن زمان در تهران رونق داشت می‌توان به سفال، سرامیک، خوشنویسی و نقاشی، معرق شیشه و سنگ اشاره کرد.
- در اوایل قرن بیستم و در دوران سلطنت پهلوی، دولت ایران برای حفظ هنر و فرهنگ ایرانی به حمایت و ترویج صنایع دستی با تأسیس موسسه هنرهای سنتی و صنایع دستی در تهران پرداخت که در آن زمان نقش اساسی در حفظ و رواج صنایع دستی ایران ایفا کرد.
- امروزه تهران به عنوان مرکز مهم تولید صنایع دستی در ایران باقی مانده است و صنعتگران با استفاده از امکانات این شهر و مواد اولیه در دسترس، طیف وسیعی از صنایع دستی را تولید می‌کنند. بازارهای صنایع دستی این شهر مانند بازار بزرگ و بازار تجریش بازدیدکنندگانی را از سراسر ایران و جهان که به صنایع هنری غنی ایران علاقه‌مند هستند به سمت خود جذب می‌کنند. همچنین هنرمندان در این بازارها به راحتی می‌توانند به انواع مواد اولیه کمیاب دست پیدا کنند و به خلق هنر بپردازند.
از جمله صنایع دستی و هنری دوره صفویه در تهران رونق می‌توان به سفال، سرامیک، خوشنویسی و نقاشی، معرق شیشه و سنگ اشاره کرد.
صنایع دستی تهران چیست؟
تهران شهری است که قومیت‌های مختلف را در خود جای داده است که هر کدام از آن‌ها با خود هنری را به این شهر هزار رنگ وارد کرده‌اند. تهران را می‌توان شهری دانست که دستانی باز برای پذیرش اقوام مختلف و هنر و فرهنگ آن‌ها دارد، از این رو در این شهر هنرمندان سراسر کشور، صنایع دستی مختلفی را عرضه می‌کنند که در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
قالی بافی
قالی بافی هنری است که در جای جای ایران‌زمین انجام می‌شود و بخش مهمی از صنایع دستی این سرزمین به حساب می‌آید. این هنر آن‌چنان در این کشور دارای قدمت و پیشینه است که با تاریخ ایران گره خورده و بسیاری در جهان، ایران را با فرش‌های بی‌نظیرش می‌شناسند. قالی بافی در شهر تهران نیز از زمان‌های گذشته و در مناطق روستایی تهران از جمله شمیرانات، دماوند و کرج رواج داشته است. امروزه نیز بازار تهران یکی از مهم‌ترین مراکز خرید و فروش قالی در ایران به حساب می‌آید که علاقه‌مندان به فرش را از نقاط مختلف جهان به سمت خود جذب می‌کند. در تهران همچنین مراکز آموزشی بسیاری وجود دارد که به طور خاص به افراد علاقه‌مند آموزش قالی بافی می‌دهند تا هم این هنر ارزشمند را زنده نگه دارند و هم افراد مشتاق بتوانند از دستان هنرمند خود درآمد به دست آورند.
بیشتر بخوانید: صنایع دستی اصفهان چیست؟
بازار تهران یکی از مهم‌ترین مراکز خرید و فروش قالی در ایران است.
سفالگری
یکی از کهن‌ترین صنایع دستی ایران، سفالگری است که قدمتی هشت تا ده هزار ساله در این سرزمین دارد، چنانکه بسیاری از کارشناسان آغاز و سرچشمه این هنر کهن را در مناطق البرز مرکزی و کوه‌های بختیاری می‌دانند. این هنر در نقاط مختلف ایران از جمله تهران از قدمت زیادی برخوردار است و امروزه نیز در کارگاه‌های مختلف این شهر با استفاده از خاک رسی که در مناطقی مانند ورامین وجود دارد سفال‌های ارزشمندی ساخته می‌شود. سفال‌های ساخته شده در کارگاه‌های مختلف تهران را می‌توانید در فروشگاه‌های صنایع دستی حضوری و اینترنتی خریداری کنید تا یک یادگار ارزشمند از این دیار به همراه داشته باشید.
مناطق البرز مرکزی خاستگاه سفال در ایران بوده است.
رودوزی
رودوزی ایجاد نقش و نگار به وسیله نخ روی پارچه است و شامل هنرهای مختلفی از جمله سوزن‌دوزی، سکمه‌دوزی، گلابتون دوزی، ابریشم‌دوزی و بسیاری از دوخت‌های دیگر بوده که روی پارچه انجام می‌شود و یک تکه پارچه را به اثری هنری تبدیل می‌کند. این هنر از زمان‌های گذشته در تهران رواج داشته است و امروزه نیز با وجود استقبال از طرح‌های سنتی روی لباس‌ها و ارزش نهادن به پارچه‌های دست‌دوز، هنر رودوزی توسط هنرمندان بسیاری انجام می‌شود.
رودوزی به معنای ایجاد نقش و نگار به وسیله نخ روی پارچه است.
جاجیم
اگر بخواهیم به این سوال که مهم‌ترین صنایع دستی تهران چیست پاسخ دهیم، قطعاً جاجیم در صدر لیست قرار خواهد گرفت. بافت زیراندازهای متنوع همواره در نقاط مختلف ایران مورد توجه قرار داشته که جاجیم یکی از معروف‌ترین آن‌ها است و در شهرهای بسیاری از جمله تهران بافته می‌شود. در گذشته آب‌وهوای تهران به‌گونه‌ای بوده است که عشایر زیادی به آن رفت‌وآمد داشته‌اند، به همین دلیل بافتنی‌هایی مانند جاجیم به این شهر وارد شدند و بخشی از صنایع دستی تهران را به خود اختصاص داده‌اند. امروزه نیز در مناطقی مانند فیروزکوه و دیگر روستاهای اطراف تهران، بافت جاجیم رونق دارد و افراد بسیاری از این زیرانداز در خانه‌های خود استفاده می‌کنند.
جاجیم از قدیمی‌ترین صنایع دستی تهران است.
چرم
تهران یکی از بهترین بازارهای چرم ایران را دارد که برندهای معروف چرم خود را از این بازار تهیه می‌کنند. اگر در تهران به دنبال خرید چرم مرغوب و باکیفیت هستید، مناطقی مثل بازار فردوسی جای مناسبی برای شما خواهد بود. امروزه چرم دوزی به صورت سنتی برای ساخت کیف، کفش و لوازم تزئینی استفاده می‌شود، علاوه بر این کارخانه‌های متعددی نیز در تهران وجود دارند که به صورت صنعتی و با استفاده از ماشین‌آلات مدرن، لوازم و لباس‌های چرمی مختلف و با کیفیت بالا تولید و به بازار داخل ایران و بازارهای خارجی عرضه می‌کنند.
چرم از صنایع دستی تهران
ویترای
ویترای همان نقاشی روی شیشه است که به وسیله قلم‌مو و پالت رنگ انجام می‌شود. در هنر ویترای، هنرمند طرح اولیه را روی شیشه می‌کشد، سپس با استفاده از قلم‌مو و پالت رنگ، آن را رنگ آمیزی می‌کند. ویترای در سال‌های اخیر، به دلیل استقبال مردم از این هنر، افرادی زیادی به یادگیری آن روی آورده‌اند و با استفاده از ویترای، شیشههای ساده را به یک اثر هنری زیبا تبدیل کرده‌اند.
ویترای به وسیله قلم‌مو و پالت رنگ انجام می‌شود.
چاپ روی پارچه
هنر چاپ روی پارچه که از قدیمی‌ترین صنایع دستی بشر است که در ابتدا از هند آغاز گردید و سپس به سایر نقاط جهان از جمله ایران وارد شد. در این هنر، روی پارچه‌ها طرح‌های مختلف کشیده و با رنگ‌هایی که به صورت طبیعی تهیه شده‌اند، رنگ آمیزی می‌شود. در ایران قدمت نقاشی روی پارچه به زمان هخامنشیان باز می‌گردد که امروزه نیز در شهرهای مختلف ایران از جمله تهران توسط هنرمندان مختلفی انجام می‌شود.
چاپ روی پارچه از قدمت بالایی برخوردر است.
معرق شیشه
ایران سرزمینی است که هنر در آن قدمتی طولانی دارد، گذشتگان ما با استفاده از تمامی وسایل و ابزارهای دم دست خود، لوازم زیبایی را خلق می‌کردند. یکی از هنرهای زیبایی که در ادامه مطلب صنایع دستی تهران چیست قصد داریم به معرفی آن بپردازیم، هنری به نام معرق شیشه است. در این هنر، تکه‌های کوچک شیشههای رنگی کنار هم قرار می‌گیرند و اثری جذاب خلق می‌شود که چشم هر بیننده‌ای را به سوی خود جلب می‌کند. با استفاده از هنر معرق شیشه لوازم بسیار زیبایی از جمله گلدان یا تابلوهای دکوراتیو تهیه می‌شود که دکوراسیون داخلی هر خانه‌ای را منحصربه‌فرد می‌کند.
کلیک کنید: منبت کاری چیست؟
معرق شیشه، یکی از صنایع دستی تهران
معرق سنگ
معرق یکی از هنرهای قدیمی ایران است که به شکل‌های مختلف از جمله معرق چوب، معرق شیشه، معرق سنگ و کاشی در ایران توسط هنرمندان ماهری انجام می‌شود. در هنر معرق سنگ، با کنار هم چسباندن سنگ‌های برش خورده در ابعاد و اندازه‌های مختلف یک مجموعه زیبا خلق خواهد شد. در این هنر، ابتدا هنرمند طرح اولیه را روی مکان موردنظر پیاده و سپس با استفاده از تکه سنگ‌های آماده شده، طرح را کامل می‌کند. معرق سنگ اغلب برای زیبا سازی سطوح مختلف در نما یا کف ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که از برجسته‌ترین آن‌ها می‌توان به کاخ خورشید که در دوره افشاریه ساخته شده است و بنای تاریخی خانه خدا در مسجد عتیق شیراز اشاره کرد.
کاخ خورشید یکی از بارزترین نمونه های هنر معرق سنگ است.
صنایع دستی چوبی
چوب از زمان‌های گذشته یکی از لوازم در دسترس بوده است، به همین دلیل استفاده از آن قدمتی به طول تاریخ دارد. گذشتگان ما در چند هزار سال پیش از این وسیله برای تهیه لوازمی مانند ظروف غذا و آب استفاده می‌کردند، کم‌کم هنرهای دیگری مانند منبت و معرق خلق شد که جانی تازه به صنایع دستی چوبی بخشید. امروزه نیز صنایع دستی چوبی یکی از هنرهای نفیسی بوده که در مناطق مختلف ایران از جمله تهران انجام می‌شود و علاقه‌مندان زیادی را به سمت خود جذب کرده است.
صنایع دستی چوبی از صنایع دستی تهران است.
نقاشی روی چرم
در ادامه مطلب صنایع دستی تهران چیست به معرفی یک هنر دیگر در این مرز و بوم می‌پردازیم. چرم نقش مهمی در تاریخ سرزمین‌های مختلف ایفا کرده است تا جایی که در بسیاری از نقاط جهان از جمله چین، افراد علاوه بر تهیه لباس، روی چرم حیوانات مختلف نقاشی می‌کردند. در همین راستا نقاشی روی چرم را می‌توان هنری پر قدمت دانست که در اقصی نقاط جهان انجام می‌شد. در ایران، شکل‌گیری نقاشی روی چرم را از دوران قاجار می‌دانند که از این هنر برای تزیین گلدان، آینه، قلمدان و جا قرآنی استفاده می‌کردند. نقاشی روی چرم را می‌توان یکی از هنرهای بومی استان تهران دانست که امروزه نیز نه‌تنها در این شهر بلکه در شهرهای مختلف ایران و روی چرم‌های طبیعی و مصنوعی انجام می‌شود.
شکل‌گیری نقاشی روی چرم از دوران قاجار آغاز شده است.
زیورآلات
استفاده از زیورآلاتی با طراحی زیبا در ایران باستان آن‌قدر منحصر به فرد بوده است که هم‌اکنون بسیاری از آن‌ها در موزه‌های معروف جهان نگهداری می‌شوند. در ایران به دلیل زندگی اقوام و فرهنگ‌های مختلف و همچنین وجود انواع منابع طبیعی در هر منطقه، زیورآلات مختلفی از سنگ و مهره تا فلزات گران‌بهایی همچون طلا و نقره ساخته شده است. کیفیت و طراحی جواهرات در زمان هخامنشیان، ساسانیان و اشکانیان به‌گونه‌ای بوده است که چشم هر بیننده‌ای را از میزان خلاقیت و هنر آن‌ها به سمت خود خیره می‌کند. امروزه کارگاه‌های بسیاری در تهران و جای جای ایران وجود دارد که هنرمندان خلاق ایرانی با الهام از طرح‌های گذشتگان خود، زیورآلات بی‌نظیری را خلق می‌کنند که در ایران و جهان طرفداران بسیاری دارد.
زیورآلات
مقاله مرتبط: ساخت کتابخانه خانگی با وسایل دورریختنی و کارتن
جمع بندی
در این مطلب کوشیدم به این سوال که صنایع دستی تهران چیست پاسخ دهیم و چند نمونه از صنایع دستی این شهر را معرفی کنیم. در طول تاریخ، شهر تهران همواره در مسیر رفت‌وآمد بوده و در زمان قاجار نیز به عنوان پایتخت ایران انتخاب شده است، به همین دلیل اقوام مختلفی برای زندگی یا کار اداری به این شهر مهاجرت و سفر کرده‌اند. همین ویژگی موجب شده که تهران به شهری چند قومیتی تبدیل شود و فرهنگ‌های مختلف را در خود جای دهد، در نتیجه صنایع دستی و هنری مختلفی نیز به این شهر وارد شده‌اند. از جمله هنرها و صنایع دستی که در شهر تهران از گذشته تاکنون در جریان بوده است می‌توان به قالی بافی، سفالگری، رودوزی، ساخت زیورآلات، نقاشی روی چرم، معرق سنگ و شیشه، چاپ روی پارچه، ویترای، چرم و جاجیم اشاره کرد.
سوالات متداول
- از کجا می‌توانم در تهران صنایع دستی بخرم؟
صنایع دستی تهران را می‌توانید در بسیاری از مکان‌هایی مانند بازارهای بزرگ تهران، بازارچه‌های صنایع دستی، مراکز خرید و فروشگاه‌های اینترنتی پیدا کنید.
- آیا در تهران کارگاه یا کلاسی وجود دارد که بتوانم صنایع دستی مختلف را یاد بگیرم؟
بله، کارگاه‌ها و کلاس‌های زیادی در تهران وجود دارند که صنایع دستی مختلف را آموزش می‌دهند. از معروف‌ترین مکان‌هایی که می‌توانید برای یادگیری صنایع هنری مختلف به آن مراجعه کنید فرهنگسراهای موجود در سطح شهر تهران است.
- بهترین سوغاتی برای خرید در تهران چیست؟
برخی از بهترین سوغاتی‌ها برای خرید در تهران شامل فرش ایرانی، سفال، منسوجات سنتی و چرم می‌شود. همچنین می‌توانید جواهرات زیبایی مانند حلقه‌های نقره یا فیروزه، گردنبند و دستبند را در بازار بزرگ تهران پیدا کنید.
- آیا رویدادهای فرهنگی یا جشنواره‌های مرتبط با صنایع دستی در تهران برگزار می‌شود؟
بله، هر ساله چندین رویداد فرهنگی و جشنواره‌های مرتبط با صنایع دستی در تهران برگزار می‌شود. به طور مثال نمایشگاه بین‌المللی صنایع دستی تهران یک رویداد بزرگ سالانه است که آثار صنعتگران سراسر ایران را به نمایش می‌گذارد.
دیدگاهتان را بنویسید